Bipolar Araştırma Ve Olgu Sunumu Değerlendirmesi

Bipolar nedir ? Bipolarda görülen belirtiler nelerdir ? Bipolar tedavileri nelerdir ? Bipolarda uygulanan psikoterapiler nelerdir ?

BİPOLAR ARAŞTIRMA VE OLGU SUNUMU DEĞERLENDİRMELERİ

Yusuf Alperen KÜÇÜKARSLAN

Üsküdar Üniversitesi Uygulamalı Psikoloji Yüksek Lisansı

                              BİPOLAR BOZUKLUK ARAŞTIRMA MAKALESİ

DSM 5 Bipolar tanı kriterleri: DSM kriterlerine göre bipolar depresyona farklılaşmış semptomları ve aile öyküsü genetik faktörler bağlamında aralarında köprü görevi varsayılarak psikoz ve depresyon bozuklukları arasındadır. Bipolar 1, bipolar 2, siklotimi bozukluğu, maddenin sebep olduğu bozukluk, sağlık problemlerine bağlı iki uçlu bozukluk, tanımlanmış diğer iki uçlu ve ilişkili bozukluk, tanımlanmamış iki uçlu ve ilişkili bozukluktur. Bipolar 1 bozukluğu tanısı için bir mani dönemi ve mani öncesi ya da sonrasında hipomani veya majör depresyon dönemi olabilir. A)Mani döneminde kabarmış, taşkın hemen sinirlenen, olağandan farklı olağandışı sürekli bir artış olan ayrı bir dönemin en az bir hafta ve neredeyse her gün günün büyük bir zaman diliminde sürmesidir. B)Duygudurum bozukluğunun olduğu ve içsel güçte ve aktivitede artma olduğu süreç boyunca sıralanacak belirtilerden üçü veya daha çoğu belirgin derecede ortaya çıkar. 1)Benlik saygısında abartılı artış büyüklük düşünceleri, 2)uyku gereksiniminde azalmalar, 3)Diğer zamanlara nazaran daha çok konuşkanlık 4)Düşünce uçuşması veya düşüncelerin birbiriyle yarışıyor gibi birbiri ardı sıra geldiğine ilişkin öznel yaşantı, 5)Dikkat dağınıklığı olduğu bildirir ya da öyle olduğu gözlenir, 6)Amaca yönelik etkinlikte artma ya da ajitasyon 7)Kötü sonuçlanabilecek etkinliklere fazla katılma. C)Duygudurum bozukluğu, toplumsal ya da işle ilgili işlevsellikte belirgin bir düşmeye neden olacak denli ya da kişinin kendisine ya da başkalarına bir kötülüğünün dokunmaması için hastaneye yatırılmasını gerektirecek denli ağırdır ya da psikoz özellikleri vardır. D) Bu dönem, bir maddenin ya da başka fizyolojik nedenlere bağlanamaz. A-D tanı ölçütleri bir mani dönemini oluşturur. İkiuçlu I bozukluğu tanısı konabilmesi için yaşam boyu en az bir kez mani dönemi geçirilmiş olması gerekir. Yeğin (Majör) Depresyon: Aynı iki haftalık dönem boyunca aşağıdaki belirtilerden beşi (ya da daha çoğu) bulunmuştur ve önceki işlevsellik düzeyinde bir değişiklik olmuştur; bu belirtilerden en az biri ya (1) çökkün duygudurum ya da (2) ilgisini yitirme ya da zevk almamadır. 1. Çökkün duygudurum, neredeyse her gün, günün büyük bir bölümünde bulunur ve bu durumu ya kişinin kendisi bildirir ya da bu durum başkalarınca gözlenir. 2. Bütün ya da neredeyse bütün etkinliklere karşı ilgide belirgin azalma ya da bunlardan zevk almama durumu neredeyse her gün, günün büyük bir bölümünde bulunur (öznel anlatıma göre ya da gözlemle belirlenir). 3. Kilo vermeye çalışmıyorken çok kilo verme ya da kilo alma ya da neredeyse her gün, yeme isteğinde azalma ya da artmadır 4. Neredeyse her gün, uykusuzluk çekme ya da aşın uyuma. İkiuçlu (Bipolar) ve İlişkili Bozukluklar 139 5. Neredeyse her gün, psikodevinsel kışkırma ya da yavaşlama 6. Neredeyse her gün, bitkinlik ya da içsel gücün kalmaması. 7. Neredeyse her gün, değersizlik ya da aşırı ya da uygunsuz suçluluk duyguları. 8. Neredeyse her gün, düşünmekte ya da odaklanmakta güçlük çekme ya da kararsızlık yaşama. 9. Yineleyici ölüm düşünceleri, özel eylem tasarlamaksızın yineleyici kendini öldürme düşünceleri ya da kendini öldürme girişimi ya da kendini öldürmek üzere özel bir eylem tasarlama. B. Bu belirtiler klinik açıdan belirgin bir sıkıntıya ya da toplumsal, İşle İlgili alanlarda ya da önemli diğer işlevsellik alanlannda işlevsellikte düşmeye neden olur. C. Bu dönem, bir maddenin ya da başka bir sağlık durumunun fizyolojiyle ilgili etkilerine bağlanamaz. Not: A-C tanı ölçütleri bir yeğin depresyon dönemini oluşturur. İkiuçlu I bozukluğunda yeğin depresyon dönemleri sık görülür ancak ikiuçlu I bozukluğu tanısı konabilmesi için böyle dönemlerin olması gerekli değildir. (DSM 5)

Araştırmanın psikopatolojiye katkısı: Bipolar bozuklukta akademik bağlamda bilişsel süreçlerin araştırılma oranı oldukça düşüktür. Çocukluk çağı travmalarıyla erken dönemde oluşan şemaların bipolarda etkisini araştıran makalede duygu düzenleme ile bipolarda etkisi araştırılmıştır.  Araştırmaların çoğunun bağlamı fizyolojik açıdan değerlendirmesi ve bu araştırma makalesinin üstbiliş, otomatik düşünceler, çocukluk çağı travmalarının şemalara etkileri ve bipolardaki depresif dönemin ortaya çıkmasıyla anlamlı ilişkiler vardır. Klinik anlamda çalışmanın oldukça zor olduğunu düşündüğüm bipolarla ilgili klinik bağlamda Bilişsel davranışçı bakış açısını kazandırdığını düşünmekteyim. Bipolar hastalığının erken çocukluk dönemi travmalarıyla üstbiliş ve otomatik düşünceleri oluşturarak hastalığı ortaya çıkarabileceği de düşünülmektedir. Bu çalışma bipolar bozukluğunda majör depresif yineleyen dönemlerde duygu düzenleme güçlükleri ve çocukluk çağı örseleyici yaşantılarının üstbiliş ve otomatik düşüncelerin üzerindeki etkilerini araştıran ilk çalışma olarak kendini göstermektedir.(YENİLMEZ vd., 2019)

Araştırma makalesine göre son gelişmeler: Araştırma makalesine göre bipolarda çocukluk çağı travmalarının üstbilişlerle ilgili olduğu bulunmuştur. Bipolar bozuklukta duygu düzenlemede güçlükler olumsuz duygu düzenleme, duygu süreci yaşanmaya başlandığında duygunun etkilerini azaltmada kullanılan fonksiyonları olumsuz etkileyerek manik ve depresif dönemi ortaya çıkarabileceği görülmüştür. Tesirinde kalınan travmatik yaşantıların bilişsel çarpıtmaları meydana getirerek depresyonun semptomlarının meydana gelmesini sağlar, çalışma bunu doğrular niteliktedir. Uyum sağlayıcı duygu düzenleme planının uygulanması rasyonel olmayan bilişleri kontrol etmede fayda sağlayabilir bundan dolayı da depresyon semptomlarının meydana gelmesini önleyebilir. Bipolar bozuklukta ve majör depresif bozuklukta otomatik düşüncelerin çocukluk travmalarıyla ilişkili olduğu görülmüştür. Yapılan çalışmaların bipolar bozuklukta olumsuz çocukluk yaşantılarının daha fazla olduğu görülmüştür, bu da çalışmayı desteklemekte ve hastaların rasyonel olmayan bilişlerin çocukluk travmalarıyla uyumlu olduğu görülmüştür. Dolayısıyla tüm bunlar göz önünde bulundurulduğunda bipolar bozuklukta majör depresyonda duygu düzenleme güçlüğünün, çocukluk travmalarının üst bilişte ve otomatik düşünceler üzerinde etkisini gösteren ilk araştırmadır. (YENİLMEZ vd., 2019)

 İleri zamanlarda bipolar tedavileri hakkında yorumum: Buradan hareketle önümüzdeki yıllarda bipolar tedavisinde ilaçların yanında duygu düzenleme eğitimlerinin, bilişsel davranışçı terapilerinin oldukça öne çıkacağını düşünmekteyim. Psikoterapiyle bilişlerin değiştirilip bilişsel davranışçı terapilerin kullanımının artacağı fikrindeyim. Bipolar bozuklukta çalışmanın zor olduğu da düşünülürse bu araştırmanın danışmanlar ve terapistler için umut verici olduğunu ve terapi konusunda bipolarla çalışmaktan çekinen terapistler için ışık olduğunu düşünüyorum. Aynı zamanda bipolar hakkında kişisel düşüncelerim de değişmiştir. Bir psikiyatrist gözetiminde bilişsel davranışçı terapi için bakış açım değişti.

                                            BİPOLAR OLGU MAKALESİ

Patolojinin DSM 5 kriterlerine göre değerlendirmesi ve yorumlarım: Hasta İngilterede yaşayan bir kadın hastaya bipolar tanısı konulmuş. Hasta depresyon halinde olduğu; kendini eleştirme, ruhsal enerji yoksunluğu, huzursuzluk, kendine zarar verici davranışlarda bulunma gibi durumların yanında Hipermanik yani yüksek ruhsal iyilik hali, aktivitelerde yüksek artış, uyku gereksiniminde azalmalar, fikir uçuşması, konuşma baskısı, gereksiz para harcama ve dürtüsel risklere girişimde artış bulunmaktadır. Hastaya ilk olarak sınırda kişilik bozukluğu tanısı konmuştur bunun nedeni ise depresyonda kendine zarar verici davranışlarının bulunması sebebiyle. Sonradan bu tanı reddedilmiş olup hasta akademik stres sebebiyle üniversiteyi bırakmıştır. İlk mani atağı böylelikle tetiklenmiştir. Hasta yatırılmıştır. Hasta duygudurumunun değiştiğini, mani dönemlerinde aşırıya kaçtığını diğer taraftan ise depresyonda ise kaybolduğunu ifade etmiştir. İçten içe hiçbir zaman iyi hissetmediğini, başarı ve mükemmellik için dur duraksız arayış içinde bulunmasına neden olan endişe duygusu ve yetersizlik korkusu yarattığını ifade etmiştir. Başarıları yok saydığını bundan dolayı da kendini iyi hissetmediğini ifade etmiş ve döngünün devamı olduğunu ifade etmiştir. Burada mani döneminde iyi hissettiğini bir şeyler başardığını ancak depresyonda ise bunları başarı olarak görmediğini ifade etmiş depresyonda görülen yetersizlik duygusunun aktif olduğunu ifade etmiştir. Danışanın ilk olarak işlevselliğinin kısıtlandığı görülmektedir okulu yarıda bırakması buna kanıttır. DSM kriterine A tanı ölçütüne göre Taşkın bir ruh haline büründüğü, aşırı harcama etkinlikte artış yaşamıştır. Uyku gereksiniminde azalma mevcuttur, konuşkanlığını tutma vardır, düşüncelerde uçuşmalar vardır, amaca yönelik davranışlar artmıştır, kötü sonuç doğurabilecek aktivitelere katılım vardır. C tanı ölçütünü karşılayan danışanın kendine zarar verme davranışları nedeniyle hastaneye yatırılmıştır. D tanı ölçütüne göre danışanın patolojisi herhangi bir nedene bağlanmamıştır. A ve D dönemi mevcuttur o halde danışanın en az bir mani dönemi mevcuttur. Hipomaninin A tanı ölçütü ile ilgili herhangi bir durum belirtilmemiştir. F tanı ölçütü ise kriterleri karşılamaktadır. O halde danışanın hipomanisinin olduğunu söylemek kesin olarak yanlış veya doğru değildir. Yeğin depresyon döneminde A tanı ölçütüne göre çökkün ruh halindedir, umutsuzluk vardır, etkinliklere karşı ilgi kaybı mevcuttur, bitkinlik mevcuttur, kararsızlıklar bulunmaktadır, kendine zarar verme düşünceleri vardır. A tanı ölçütüne göre 6 belirti vardır. B tanı ölçütüne göre hastaneye yatırılmış olup işlev kaybı oldukça fazladır. C tanı ölçütünde ise herhangi başka bir sağlık problemi olmadığından bu maddeyi de karşılamaktadır. O halde bu danışanın Bipolar 1 tanısı almış olduğu üzerine kanaat getirmekteyim. (Kellett vd., 2022)

OLGU MAKALESİ PSİKOTERAPİ: Danışana 24 seans CAT uygulanmıştır. Danışanla 3 seanslık bir değerlendirme, problemin öyküsünü aldıktan sonra 4. Seansta formülasyon ve tedavi planı uygulanmıştır. Danışanı şimdi ve buradaki problemleriyle çalışılmış ve terapi hedefleri oluşturuldu. Danışana canlandırmalarla özel ben sen zorba kurban dinamikleri analiz edilmiştir. Üniversiteyi bırakma anıları travmatik işlenmiştir. Terapideki tekniklerle uyku sürdürme, kendini kontrol sağlandı. CAT ile hem manik hem depresif durumlar formüle edilmiştir.(Kellett vd., 2022)

                                                          KAYNAKÇA

Kellett, S., Alhadeff, L., Gaskell, C., & Simmonds-Buckley, M. (2022). Effectiveness of cognitive analytic therapy for bipolar affective disorder: A co-produced single subject cumulative treatment design with extended follow-up (A1/B/A2/C-FU). Psychology and Psychotherapy: Theory, Research and Practice, 95(3), 621–638. https://doi.org/https://doi.org/10.1111/papt.12390

YENİLMEZ, D. O., Atagün, M. İ., ALTUN, İ. K., Tunç, S., Uzgel, M., ALTINBAŞ, K., Cesur, G., & ORAL, E. T. (2019). Bipolar bozukluk ve yineleyici depresif bozuklukta çocukluk çağı travmaları ve duygu düzenleme güçlükleri ile bilişsel süreçler arasındaki ilişki. Türk Psikiyatri Dergisi, 30.

Association. (2013). Diagnostic And Statistical Manual Of Mental Disorders Dsm-5.