Film Terapisinin kanıta dayalı incelemesi

Film ruhsal açıdan iyileştirici midir ? Film terapisi ne zaman kullanılır ?

FİLM TERAPİSİ

Yusuf Alperen KÜÇÜKARSLAN

Üsküdar Üniversitesi Uygulamalı Psikoloji Yüksek Lisansı

Haziran 2023, Şırnak

ÖZET

            Film terapisi çok eski tarihlerden bu yana bütünleşik veya tek başına bir biçimde kullanılmaktadır. Sanatın psikolojiye entegre edilmesinden önceden beridir kullanılmıştır. Bu terapi modeli ise bireyin altta çözümlenmemiş duygu, düşünce, davranışlarını dışavurum yoluyla bireyin yeniden işlemesine olanak vermesinden gelir. Altta yatan duygusal çatışmaların seçilen filmler aracılığıyla katarsis, özdeşim yoluyla yeniden işlenmesine ve olumlu çerçevelenmesine olanak verir. Film terapi modelleri araştırmalara göre etkinliği yüksek terapilerdendir. Film terapilerinin uygulandığı psikolojik bozukluklar ise Travma sonrası stres bozukluğu, Depresyon, Anksiyete Bozuklukları, Şizofreni türü bozukluklar ve alkol bağımlığı gibi problem türleridir. Film terapilerinde sadece ruhsal değil fiziksel hastalıklarda da faydalanılmaktadır. Film terapilerinin etkinliği yapılan çalışmalarla görülmüştür.

Film terapi Tarihçe

Film terapiden ilk söz edilme zamanları Aristotales (M.Ö. 335) bilinir. Aristo’nun trajedilerinden söz edilir. Trajedilerde olan ile film terapilerindeki ortak fonksiyonel yön duygusal boşalımdır(Marsick, 2010). Psikolojinin tiyatrosunda terapi ilişkisinin amaç haline geldiği ‘‘terapötik hareket resmi’’ adlandırmasıyla film terapinin ilkleri olmuştur(Moreno, 1944). Amerika’da 1900lü yılların ortalarında silahlı kuvvetlerin kliniklerinde film terapi uygulanmış böylece askerlerin depresif tablolarının oluşması engellenmeye çalışılmıştır. 1900lülerin ortalarında ruhsal tedavi gören danışanlarda itaati arttırıcı pekiştireç için film terapi uygulanmıştır. Bu uygulamayla istendik yönde tavır alan danışanlar, danışanlar arası anlaşmaya başlamışlardır. 1950’den sonra anksiyete problemli danışanlara devingen resimler izletilerek psikolojik vücut ağrılarında düşüşler meydana geldiğini beyan etmişlerdir. 1900lü yılların sonlarında film terapileri seanslara taşınmış, film terapiler ile ilgili araştırmalar yapılmıştır. Araştırmalar sekiz yüz yirmi yedi ruh sağlığı uzmanına yapılmış olup film terapi uygulayıp uygulamadıkları anket yoluyla sorulmuş, ruh sağlığı uzmanlarının yüzde altmış yedisi uyguladığını ve yüzde seksen sekiz pozitif geri dönütler aldığını beyan etmişlerdir(Powell, 2008).

Film terapi, oturumlarda ek olarak kullanılan tekniklerdendir. Danışmanlık sürecinde duygusal müdahale noktasında ve danışanın duygu, düşüncelerine farkındalık, kendisini başkasının yerine koyarak yaşama, duygusal boşalım bakımından fonksiyonel bir modeldir. Bu modelin hedefi film ile bireylerin hissettiği duygular, yeniden değerlendirilmesi, detaylı incelenmesi ve faydalı şemaların oluşumuna, hikayeleme aracılığıyla terapiye karşı konulmaların önüne geçilmesidir. Günümüzde uygulanma alanı fazlalaşmıştır(ASLAN, A. G. 2020).

 Film terapinin psikolojik sağlamlık noktasında faydalı olduğu düşünülebilir. Filmlerin insanların hareketlerini içsel süreçlerden alıp dışarıya aktaran, düşündüren, ilave çözümler bulan modeldir. (Molaie ve ark. 2010).

Film Terapi Yöntemler

Film terapisi yedi dokuz kişi aralığında toplu olarak ya da danışan danışman ilişkisi içerisinde kullanılır. Fakat kullanılması gereken biçim topludur. Danışman seans sonrası danışana filmi izlemesi veya toplu bir biçimde seyrettirebilir. Ardından seyredilen hakkında fikirler, duygular, hangisi hoş geldi, hangi karakter hoşuna gitti, hangisi hoşuna gitmedi, hangi karakterden hoşlanılmadı, film hangi şekilde sonlanmalıydı, sonlanınca duygular ne durumdaydı gibi sorular analiz edilir ve danışman hakiki yaşamla ilişkilendirildiğinde düşünsel, duygusal farkındalık ve terapiye karşı koymanın önüne geçilmesiyle sorunun aşılması konuşulur. Diğer sorun aşma yolları listelenir ve takviye edilir, birey için ya da topluca atılganlık algıları oluşturulur. Psikolojik gereksinimler ortaya çıkarılır ve sözel anlatımının sonrasında duygusal isteklerin doğrudan iletimi ve onaylayıcı olumlu yaşantılar elde edilmesinin önü açılır. Film terapisi bireyin ihtiyaçlarına bakılarak uygulanması temel durumlardandır. Film terapisi, danışmanlıkta tek olarak kullanılabilir, toplu veya bire bir seanslarda kullanılabilir.

Film terapisinin bölümlere ayıran kuramcılar temel bakış açısı ise, 1) önceden listelenmiş filmler; ana fikir, sorun önceden hazırdır, terapi değişimi oluşturanlar. 2) Psikolojik öğrenmek için filmler; yaygın hususlar, vakalar, his odaklı filmler. 3) Seçim hakkını bireye bırakan filmler; burada hikayeler bireyle alakalı bulunmamakla birlikte terapi değişimi içindir. 4) Esaslı-Esassız filmler; Seyredilecek olanın bazı kısımları kırpılmıştır, terapi değişiminin öne çıkarıldıklarıdır(Hesley, 2000).

Filmterapi ve Patolojiler

Sinema terapi terapide ek olarak kullanılan yöntemlerdendir. Psikolojik destek sürecinde hislere yönelik etki uyandırmak, danışanda zihinsel süreçlere farkındalık, kendini başkalarıyla ilişkilendirme, duygusal boşalım etkisi olan fonksiyonel bir tekniktir. Bu yaklaşıma göre filmler bireylerde sevgi, neşe, korku, öfke türü hislerin yaşanması, detaylı incelenmesi ve sembolize etmeye önayak olan hikayelerle sembolize edilerek halihazırda bulunan terapiye karşı koymanın önüne geçmek amaçtır. Günümüzde oldukça sık kullanılan tekniklerdendir. Bu model duygusal dolaşımı aktif etmek için fonksiyonel fayda sağlaması, psikoz, depresiflik, obsesif kompulsif, romantik ilişkiler, imtihan korkusu, içki bağımlılarında, kayıp, TSSB, türü problem durumların sağaltımında eğitimli danışmanlarla uygulanmaktadır (Şimşek 2003; Gelkopf ve ark, 2006; Powell 2006; Gençöz, 2008; Pur 2009).

Kanıta Dayalı Film Terapisi

Majör depresif tanılanmış bireylerin beklenti ve olumlu algılarını çoğaltmak amacıyla uygulanan araştırmada ‘‘Yüzüklerin Efendisi’’ bölümlere ayrılarak seyredilmiş bireylerde, ‘‘Beck Depresyon envanteri’’ sonuçlarına bakıldığında umut kaybı oranlarının dörtte biri kadarı yok olduğunu, umut artışının dörtte biri oranında yükseldiği gözlemlenmiştir (Powell, M. L. 2008). Az düzeyde zeka geriliği bulunan ebeveynlerde film seyretme ve grup seanslara alındıklarında film terapinin düşünsel, hisler, devinimsel, sembolizeyi basitleştirdiğini film terapinin düşünsel, tavırsal, devinsel farklılaşmalar ortaya çıkardığını ve ruhsal gerilime karşı etkinliği kanıtlanmıştır (Abedin , Molai 2010).

Film terapisinin içkiyi fazla kullanan bireylerde yapılan bir çalışmaya göre içkinin olumsuz etkilerinin ve içkiyi kullanmama düşüncelerine dair kendilik becerilerinin fazlalaştığı saptanmıştır (Pur, 2009).

Psikoz yaşayan danışanlarda tedirginliğin düşmesi ve sosyal bağları güçlendirmek için on kişilik gruba yedi oturum film terapi uygulanmış olup bireylerin sosyal izolasyon hislerinde düşüşler meydana gelmiştir (Yu ve Bae 2008).

                                    SINIRLILIKLAR VE ÇIKARIMLAR

             Film terapisi travma sonra stres bozukluğu, depresyon, şizofreni, anksiyete, kanser, fiziksel hastalıklarda kullanılabilen çok yönlü bir psikoterapi yöntemidir. Ancak sanat psikoterapileri Psikodinamik kökenli dışavurumcu psikoterapiler olarak kullanımının yaygınlığı söz konusudur. Günümüzde yaygınlığı oldukça fazla olan bilişsel davranışçı terapiler, varoluşçu terapilerle yan yana görülmediği kanaatindeyim. Uzun süreli terapilerle kullanılması nispeten daha kısa süren terapilerle kullanımı oldukça zorlaştırmakta olduğu kanaatindeyim. Film terapisi etkinliği yüksek olmasına karşılık bireye sorunlarının çözümünde hatalı düşünce süreçlerini yeniden işlemesine fırsat tanımadığı için sorunların tekrarında zamandan ve mekandan tasarruf sağlamayacağı, bireyin tek başına kullanamayacağı düşüncesindeyim. Sanat psikoterapilerinin tek başına kullanımının bireye yarar sağlamakta eksik kalacağı, yeni psikoterapistlerin uygulamasının zor olacağını düşünmekteyim.

KAYNAKÇA

Hesley, J. (2000). Reel therapy. PSYCHOLOGY TODAY-NEW YORK-, 33(1), 54-57.

Marsick, E. (2010). Cinematherapy with preadolescents experiencing parental divorce: A collective case study. The Arts in Psychotherapy 37, 311–318. doi:10.1016/ j.aip.2010.05.006

Moreno, J. L. (1944). Psychodrama and therapeutic motion pictures. Sociometry, 7(2), 230-244.

Powell, M. L.(2008). Cinematherapy as a Clinıical Intervention: Theoretical Rationale and Empirical Credibility .University of Arkansas. 17-81. (UMI no. 3341245).

ASLAN, A. G. (2020). Duygu odaklı terapi: duyguların dili ve sinematerapi. Türkiye Bütüncül Psikoterapi Dergisi, 3(5), 1-16.

Molaie,A., Abedin, A. ve Heidari, M. (2010). Comparing the Effectiveness of Group Movie Therapy (GMT)Supportive Group Therapy (SGT) for Improvement ofMental Health in Grieving Adolescent Girls in Tehran. Procedia Social and Behavioral Sciences, 5, 832–837. doi:10.1016/j. sbspro.2010.07.194

Uçak Şimşek, E. (2003). Bilişsel davranışçı yaklaşımla ve rol değiştirme tekniğiyle bütünleştirilmiş film terapisi uygulamasının işlevsel olmayan düşüncelere ve iyimserliğe etkisi.

Gençöz, F. (2008). Sinema Filmlerinde İntihar: Araştırma, Eğitim ve Sinematerapi. Kriz Dergisi, 16(2), 1-9.

Powell, M. L., Newgent, R. A., & Lee, S. M. (2006). Group cinematherapy: Using metaphor to enhance adolescent self-esteem. The arts in psychotherapy, 33(3), 247-253.

Pur, İ. G. (2009). Cinematherapy for alcohol dependent patients (Master’s thesis, Middle East Technical University).

Yu, IC ve Bae, JA (2008). Sinema Terapinin Huzursuzluk Duygusunu Azaltma ve Kişiler Arası İlişkiyi İyileştirme Üzerindeki Etkileri; Şizofreni Hastalarına Odaklanmak. The Journal of the Korea Contents Association , 8 (8), 103-110.